Saturday, February 6, 2010

MIHRING FAPA (Son of Man)


Isua hi a midum a ni (Jesus is black) tia Black theologians James Cone-a te ho an au dum dum lain, AP Nirmal-a te ho chuan Isua chu Dalit (India hnam hnuaihnung ber ti mai ang) dik tak alawm an lo ti ve mek a, Korean ho chuan Isua hi Korean hnam chhe ber Minjung mi ani an ti bawk a. Isua kha Temple a hruai anih hnu, kum 12 a pelh atang khan kum 30 anih hma kha a chanchin kan hre lo a, ‘The Silent years’ an ti a, hemi hun lai hian Ladakh-ah a awm tiin Ladakh ah chuan tradition an nei ve tlat bawk a, “hetih hun lai hian Lal Isua kha Ladakh ah lo kalin nupui te neiin, fate pawh a nei ani, tin, mistiri thiam tak ani” an ti a. Dan Brown-a te’n Isua chu Mari Magdalini nen inneih tirin ‘Dan Vinci Code’ an lo ti ve mek bawk a. Tunge Isua chu nita ang le? Isua hi Pathian fapa anihna kan hriat chian viau lain, Isua hi mihring fapa, na tuar thei, rilru na thin, tap thin, hlima lawm ve thin mihring diktak anihna hi Mizo Kristian ten kan hlamchhiah fo mai.

Tin, Isuan Philipa Kaisari bial a lo thlen chuan a zirtirte hnenah, “Miten mihring Fapa hi tunge a ni an tih?” tiin a zawt a (Mt. 16:13). Isuan a zirtirte hnena “miten tunge a ni mi tih?” tih thu a zawhna leh Peter’n Isua nihna a puanna (Peter’s Confession) hi Lal Isuan Galili dil kam hmar lamah mipuite rawng bawla, mi tam tak a tihdama, mipui sangli a hrai a, Pharisaite leh Sadukaite nen an inhma chhawna, zirtirte nena rawngbawlna hrang hrang an neih hnuah Gallili bial chhuahsana Judai biala Jerusalem pana an kal laiin kawngah Isuan a zirtirte a zawhna a ni (Mk. 8: 27).

Phillippa Kaisari:
Isuan a zirtirte thu a zawhna hmun hi chhut tham tak a ni. He hmun hi Lal Isuan hmar lam rama rawng a bawla a thlen hlat ber hmun a ni. A hma lawka hun harsa tak lo thleng tur a tana inbuatsaih turin he hmun fianrialah hian a va kal a ni. Tin, a zirtirte ngun taka thu a fah theihna hmun a ni bawk a ni.
Phillippa Kaisari hi Herod Antipas a unau Philip an Peneas hmunah Kaisari chawimawi nan khawpui thar a din a ni. Tunlai chuan Banyas an ti. Phillipa hming a tel kherna chhan chu Kaisari khaw dang a awm ve avangin hriat hran nan an ti mai niin a lang. Hermon tlang bulthuta awm Bethsaida atanga Km 23 vel, Galili dil kam atanga Km 25 vel a hla a awm a ni. He khua hi Gentile khawpui, Baal pathiante, Suria-te leh Greek ho pathian biakin 14 aia tlemlo awmna hmun a ni. Greek pathian PAN an biakna hmun a ni. Philippa Kaisari bulah hian tlang lian tak a awm a, chutah chuan puk thuk tak mai a awm a, chu puk chu thil siamte, thing leh mau, ni, thla leh arsi te leh leilung siamtu Pan an tih pianna a ngaih a ni. A hmun chu Panias tia vuah a ni nghe nghe a, chutah chuan Greek pathian an intawk khawm thin in an ring a ni. Heroda Ropuia (Lianan) chu tlangah chuan sailungvarin Kaisara biakna temple a sa nghe nghe a ni. Tlang hnuaiah chuan tui tam tak a awm a chu chu Jordan lui hnarah an ngai a, Juda chanchin nen inzawmna thuk tak mai neia ngaih a ni.

“Miten Mihring Fapa hi tunge a ni an tih?”
Chanchin tha Matthaia ziakah hian Isuan “Miten Mihring Fapa hi tunge a ni an tih?” tiin a zirtirte a zawt a, Marka ziakah chuan, “Miten tunge a ni mi tih?” a ti a, Luka ziakah chuan, “Mipui ten tunge a ni mi tih?” tiin kan hmu thung a ni.

Mihring Fapa: Matthaia chauh hian ‘Mihring Fapa’ tiin a ziak a ni. Isuan ‘Mihring Fapa’ tih hi hmun tam takah amah a insawi nan vawi 60 lai a lo hmang ve tawh reng a ni (e.g. 8:20; 10:32; 5:11). Mathhaia ziakah hian Mihring Fapa’ tih hi vawi 33 a awm a, chung chuan nakin huna Mihring Fapa ropuina tur a sawi ber a, tin, mihring a nihna a sawi bawk a ni. Hebrai hovin mihring tia an hman thin angin mihring naran anga sawi nan a hmang bawk (9:6; 12:8, 32). Mihring Fapa tlawmna, retheihna lam a hmaih hauh lova, miten an hnawl anga, an duh lovang (8:20; 11:19), mantirin a awm anga, an tihlum ang (16:21; 26:24). Helaia Mihring Fapa tia amah a inkohna hian a lei lam rawngbawlna avangin ‘Mihring Fapa’ tiin a inko niin alang. A lei lam rawngbawlna mila inko a ni. mithiamte chuan Editor in a belhna mai niin an ngai. Mihring Fapa tih chuan Isua chu mihring takzet a nihzia te, van atanga lo kal a nih thute, rethei tak, a mite tana tuarsaktu a nihna te, Lalram dintu a nihzia leh nakinah ropui taka a lo kal leh tur thu a kawk thei a ni.
KAN ZIRTUR:
Isuan a zirtirte zawhna a zawhna hmun hi sakhaw chi hrang hrang, Baal pathian, Greek, Suria pathiante leh rangkachak milim awmna hmunah kher a ni. India ram sakhaw chi hrang hrang tamnaah chuan theologian ten Isua chu Krista inpuan chhuahna pakhat ani. Buddha ah te, Krishna ah te, Mahavir-ah te, Mohammed-ah te a inpuang a, chung zingah chuan Isua chu pakhat ve mai a ni an ti a ni. Isua chungnunna an pawm lo. Chuvangin sakhaw intluk tlanna (religious pluralism) te, hmuh theih loh Krista (Unknown Christ) mi hrang hranga a inpuanna te an sawi uar em em a, mahse Kristian an inti tho a ni. Mizoramah pawh biak tur tunah chuan a tam hle. E.g., Sum leh pai (Hausakna diklo), khawvel thila thil tithei (Minister, MLA, etc.) te leh tunlaina chi hrang hrangte, heng ina min chim mek lai hian “Mihring Fapa hi tunge ni kan tih ve dawn?”
Lal Isua hunah chauh pawh ni lovin kan Kristian hmasate khan ‘Isua hi tunge a nih’ tih hi an lo buaipui nasa tawh hle a, tunlai pawhin kan theologian ropui tak takte pawhin an buaipui bang thei chuang lo a ni. Kristian hmasa te zingah ngaihdan hrang hrang a awm. Ebionist hote chuan Isua chu Pathian tello mihring satliah ve mai a ni an ti a, Docetist hote ve thung chuan Isua chu Pathian dik tak inlar, landan a mihring ni ve mai a ni an ti. Heng ngaihdan pahnih insualte hi tawmpui tu an tam em em a, chuvang chuan Kristiante chu kum zabi pakhatna lai vel khan rinna kawngah an buai hle a ni. Hemite hian Isua Pathianna leh mihring a nihna, amaha awm kawp chu an pawm lo ve ve a ni.
Kum zabi kalta mai pawh khan heng ngaihdan vung (extreme) tak tawmpuitu hi theologian te zingah an awm. Schleiermacher-a chuan Isuaa nihphung (nature) pahnih, Pathian a nihna leh mihring a nihna, hi mi pakhatah a awm kawp thei lo. Isua chu mihring pumhlum ang chiah a ni a, mahse Pathianah a innghat a, Pathianin a hriatna (God’s Conciousness) a nei thung a ni a ti. Karl Barth-a ngaihdan chuan Isua Krista chu mi pakhat, Pathian inpuan chhuahna chung chuang, Pathian thu mihringa a channa a ni. “Isua Krista chu Pathian te a ni lova, angel a ni hek lo. Amah chu Pathian Amah ngei mihring tisa pua lo awm a ni,” a ti a ni. Bonhoeffer-a chuan Isua chu ‘mihring midangte tan’ (man for others) tiin a ko. Isua chu midangte tana inhmangzo thak a ni. Isua chu midangte tan a ni angin Kohhran pawh mi tan (for humanity) a nih hunah Kohhran nihna dik tak a nei chauh ang a ti a ni. Isua midangte tana a inpeknaah a chiang em em a, Isua min tlanna hi khawngaihna man to (Costly Grace) a ni a, chu chuan zirtir nihna man to (Costly Discipleship) nun pumpui hlana zuina hi a phut tlat a ni a ti a, ama nun ngei pawh Isua hnungzuiin midangte tan taninah thih thlengin a inhmangral raih a ni.

Isua Pathianna emaw mihrinna ringhleltute chuan an nunah Isua an senglut tak tak thei lova an thawnthu hriat ringawt thin a ni. Heng lo pawh theologian Isua nihna ringhlela a Pathianna awih lotu tam tak an awm a, chungte chuan an mihring hriatna in an chhui a, an hre fuh thei lo a ni. Isua hi thiamna leh finna a chhut chhuaha hriatfiah theih a ni lo. Nuna seng luta, Lal a neih a, Thlarau a hriatfiah chi a ni. Ama tana inpe ral raih ringtu (Costly Disciple), thinlung tak taka Krista Pathian nung Fapa a nihna hriatpuia ringtu midangte tana nun pe (man for others) ni theuh turin kan in sawm e.

No comments:

Post a Comment