Saturday, February 6, 2010

D I K N A


Thuhmahruai

Kan thupui hi thupui zau zawk “Tunlaia Mizorama thil thleng lian tham Kristian taka kan chhan let dan tur” tih hnuaia sawi tur kan ni a. Kristian zirtirna kan Bible-a kan hmuh atanga thlir a nih laiin Pathian Thu zirna leh mihring nun thang zel atanga thlirna pawh a ni tel dawn a ni. Chutah pawh chuan Mika Kohna tih prokram hnuai a nih avangin Zawlnei Mika hnena Pathian thu lo thleng Mika 6:8-a kan hmuh, “Dik taka tih leh khawngaihna ngainat leh Pathian nena thuhnuairawlh taka len dun” tih atanga thlir a ni leh zual bik. “Dik taka tih” tih hian thubuai rem chungchanga thutlukna dikte, mite chanvo dik humhalh te, nun phung dik hrim hrim te a huam vek mai. “Nun Ngil” ti pawhin a sawi theih awm e. Contract-a rinawm te (Gen. 30:33), bukna leh tehna dik te (Lev. 19:36;Deut. 25:15), chhiahhlawhte chunga dik te (Kol. 4:1), mi diklo thiamloh chantir te (Rom.3:8), mi rethei leh tlachhamte relsak te (Jer. 22:16) a huam tel bawk a ni. Chu dikna chu Pathian mizia leh a thatna, mihring mai pawh ni lo ransa te pawh enkawltu a nihna te (Sam 36:6), Pathian thikthu chhia (Joel 2:18) leh mi kan ral hmang mei Pathian (Heb.12:29) a nihna te ngai pawimawhin, chutiang Pathian duhzawng ang chuan mihring leh Pathian thilsiam dangte hi an awm ve tur a ni tihna ni deuh berin a lang. Mi dik leh fel awm dan chu Ezekiela 18:5-9 ah kan hmu a, mi diklo awmdan chang 10-13 ah a rawn sawi zui bawk a. 

Kawng danga kan sawi leh chuan Isaia 9:7 leh Zakaria 9:9 a dik taka roreltu tur mifel lokal tur an lo sawi lawk Isuaa lo thleng dik a , Mi Fel (Mt. 27:19; TT 3:14) a nih anga a nun dik kha Dikna nun kan tih chu a ni kan ti thei leh awm e. Pathian dikna lo lang chu a tirah dan rorelna hmanga dikna anga hriatthiam a ni tlangpui a, mahse ngun taka zir chuan Thuthlung Hluiah ngei pawh “judicial justice” mai ni lovin “redemptive justice” a ni bawk tih chu a chiang viau a ni. Pathian hmaah ngat phei chuan tumah mifel a awm tak tak theih si loh a. Chu chu Tirhkoh Paulan fiah takin Rom 3:21-26 ah hian a rawn sawi chhuak ta a ni. Chuvangin Dikna tih kan sawi hian khing kan han sawi tak zawng zawng khi a huam a ni tih hre chunga kan ngaihtuah a tul. “Mit aiah mit, Ha aiah ha” tih chu a hun laia tawp hlei thei lo a phuba inlak tawn chhen mai tih tawp nan dikna tehna dan tha tak a ni ang e, mahse kan Lalpa Isua chuan chu bak chu rawn sawnin sual haw chunga misual chhanchhuah dan kawng a rawn hawng ta, ti i la kan sawi sual awm lo ve. Chuvangin Pathian nen thuhnuairawlh taka leng dun chung leh, khawngaihna ngaina tel chunga dik taka thil tih chungchangah harsatna tak (tension) a awm thei ang. Entirnan,

(1) Sual huata misual hmangaih a tul thin si hi
(2) Rorelna dik takin lek dawn i la, Pathian thianghlimnaa intehin a reltu pawh chu kawng engkimah ka felfai bik si lo
(3) Nunhona atana a tul avanga dikna lek dawnin a tuartu mimal lainatawm tak an awm thin si
(4) Mimal zalenna humhalh a tul laiin mimal zalennain midangte tan harsatna leh thil hnawksak a siam thei bawk si
(5) Ram leh mipuite that tlanna ngaihtuah ber tur a nih laiin chhungte, thiante, campaigners leh voters te ngaihsak an lo tul ve thin bawk si

(6) Mi te te chunga rorelna lek a awl laiin milian hmai zahna a lo awm thin bawk si

(7) A huhoin society tana dik leh tha nia kan hriat anga hma kan lakna kawngah tute emaw tan huat zawng midang chunga hleilenna remchang a ni palh thei bawk si

Heng kawng sarih, dikna hlenchhuah a tul laia harsatna awm thei te kan thliar fel leh remkhawm thiam dan azirin dikna hi kan hlen chhuak hlawhtling thei ang a, hlawhchham pawh a awm thei ang.

Mikan a hun laia diklohna a dodal te:

(1) Mi thil neih awt a, diklo taka lak sak ( 2:1-2)
(2) Roreltute leh thuneituten dik taka rorel loin an mite an ei chhe thin (3:1-3)
(3) Sakhaw lama an hruaituten thawhlawm petute hnenah diklo takin muanna thu an sawi a, pe thei ve lo te an vau thin (3:5)
(4) Hotuten thamna beiseiin ro an rel a, puithiamten hlawh beiseiin an zirtir a, zawlneiten tangka beiseiin ai an en (3:11)
(5) Pathian ngaihsak mi dik an awm lo (7:2a)
(6) Mi dang tih chhiat leh mahni unau ngei pawh tihchhiat an pawi ti lo (7:2b)
(7) Thil tha lo tih lamah an zei (7:3a)
(8) Miliante leh roreltute sual ti turin an inthurual (7:3b)
(9) Thiante laka rinawmna a bo (7:5)
(10)Chhungkuaah inremlohna a tam (7:6)


Mizoramah Dikna a lal em ?
Pipute hunah khawkhatah chuan kan phak tawk ang angin kan khawsa ho del del a. Lal kan neih hnuah Lal awpin chhungkaw lian tak angin khaw khat kan nungho thin. A ram pum en erawh chuan khua leh khua kan inngeih lo va, kan inrun a, kan indo a, kan inthat a, thil neih kan inlak sak thin. Kumpinu sawrkar chak takin fing takin min tudawl a, Lalte an hnuaiah dahin an thuneihna hmangin min awp rel a, Lalte an khuate chunga an lal a na sawt a. Ei leh bar khawsakna lamah chuan mawl lai intluktlanna (primitive communism) atangin ram awp beh ni chungin changkanna khawvel eng kan hmu ve tan a. Zirna leh Chanchin Thain kan hnam nun a ti danglam nasa em em a. Chanchin Tha thlen kum 50-na jubilee denchhena ziak lehkhabu te “Lorrain of the Lushais” ah chuan heti hian ziak a ni: Hmasang atangin hlaphuahthiam leh thuhriltute, mifing leh zawlneite chuan hnam nun tha chung chuang (ideal state of society), mitinin danin a phut vang ni lova hmangaihnain a chawh thawh avang zawka thil dik leh tha an tih thinna chu an lo suangtuah thin a. Kum 3000 dawn lai kal tawhah Zawlnei Jeremia phei chuan chiang takin chutiang ram chu lo hmu lawkin heti hian a lo ziak a, “ Ngai teh nite chu a lo thleng dawn….an chhungrilah te ka thupek ka dah ang a, an thinlungah ka ziak bawk ang a, kei hi an Pathian ka ni ang a, anni chu ka mite an ni ang… a te ber atangin a lian ber thlengin an zain mi hre theuh dawn si a… an bawhchhiatna chu ka ngaidam ang a, an sualna pawh ka hre reng dawn tawh si lo,” (Jer.31:31-34). Tuna ka hriat theih chinah chuan hetiang hnam nun tha nei teuh ber chu Lushaiho hi an ni. An thleng ta chiah e chu ka ti ngam lo va, mahse hnam anga hetiang nun tha hnaitea hmu phak awm chhun an ni e tih hi chu ka sawi ngam a ni.

He thu ziak hi dik vek se, dik chho deuh deuh se a duhawm hle mai. Chanchin Tha kum 112 kan kawl hnua kan ram leh hnam nun hi han ziak leh dawn ta se engtinnge an ziah ang tih hi ngaihtuah tham tak a ni.

Khawtlang nun
Mizote hi khawtlang thil tihhonaa inhmang nasa ber hnam kan ni hial awm e. Kohhran Upa pakhat chuan, “Kan society –in mimala a demand hi a nasa lutuk a, chhungkua leh mimal thilah hian hun pek tam a har a ni,” a ti. Thui tak a dik awm e. Pa rual pawl nu rual pawl nih dawn chuan chhiatni thatni thilah hian a inhman zawh deuh vek theih hial a ni. Hei hian rah thalo thenkhat a chhuah theih laiin kan hnam ti pumkhattu leh kan khawtlang nun tinuamtu tak chu a ni tlat si. Milian mite inthliar lutuk lova kan che ho dual dual mai hi chu a mawiin a tha hle. Hnam dang tam takin an hmuh phak loh leh tih theih loh, min awh ruk thin chhan a ni. Kan India mi pui tam tak te zinga awm, chi chhia leh chi tha, hnuai hnung leh sang inthliarna tha lo tak te hi kan nei ve lo a. Khawtlang thil tih leh nunhonaah na na na chuan kan inrual khat put e kan ti thei ang. Nupaa insiamna kawngah te pawh hian thuam chhawm nasa lutuk avanga kan thian vaite thenkhatte nun hahthlak zia han hriat chian deuh deuh phei chuan kan Mizo nun hi chu duhawm tak a la ni. Chutih laiin khawtlang nun innghahna ber chhungkaw nun erawh hi chu ngaihtuah ngun a ngai ta hle mai. Thalaite nun khawihtu thil thar leh media a lo tam tawh a, nun a tih changkanna lai awm mah se, chhungkaw nunphung a ti buai thui ta em em a ni. Thalaite lemchan pakhata an tarlan, mut tum bawk si lo thawh tum bawk si lo thalai an tam ta.

Politics
Lal hun chhungah khan khaw chhung politics te, Lal leh Lal inkar politics te kha a awm ve ngei ang. Tunlai party politics tak erawh hi chu kum 1946 atang khan kan zir ve tan a, kan thiam vak lo na a democratic politics-ah kan lut ve a, chu chuan hnam chawm leh mi naran tan khaw hawi chhuahna kawng zau tak a rawn hawng ta a ni. Kan Lalte kha fel leh tha tak tak an awm a, Lal sual deuh te pawh sawi tur an awm. Party politics kan han hman tan lai khan Lalte kha min awp bettu, min chhawr luitu leh kan neih diklo taka min lak saktu ang khan Mizo Union movement khan a chhuah deuh a. Bai thak arva artui khawn leh Lal hnung zui reng ka ning tawh, Kawltu chawina daltu an ni, Sazai lian pui pui an ni, tiin khuangpui nen mipui rilru an chawk tho a. Mipui so sang, Lalte tana tawrh hlelh awm tak taka an chetna hmunte a awm nual.Lalte kan beih an nih rualin Kumpinu sawrkar ngei pawh chu min awp bettu, mipui rorelna daltu berah chanin Petera haw rawh se, tiin kawng zawhin kan au rual dual dual mai kha a ni a. Sir khat atanga thlir leh erawh chuan party pawh kan han ruih chilh viau lai awm thin mah se Mizo kan nih theuhna hian min phuar khawmin min tuam mawi leh hram thin a tih theih. Tunlai hunah mi pakhatin vote khat kan neih theuh avangin politics-ah intluk tlanna a awm a tih theih laiin inthlan boruak erawh chu a chhe tawlh tawlh niin a lang. Sum kan lek ta lutuk hian nun a ti chhiain a ti tlawm (cheap) a, suma vote hlutna hralh duh pawh kan pung ta hle niin a lang. Mimalin ngaihtuahna fim taka hmanga vote thlak aiin vote bank ang reng te kan nei tan a, vote-contractor te pawh kan awm tan niin a lang. Kan politician-ten mawh an phurh thui hle laiin mipui pawh kan diklo thui ta hle tih a hriat theih. Kan hruaitute laka thil kan beisei dan te pawh hi a lutuk ta deuh niin a lang. Kan hruaitute hi dik taka ti hlei thei lo turin kan siam fo awm e.Politics hi ram leh hnam kawng dik leh thaa hruai nan aiin sum siam nan kan hmang ta deuh ber. Dan tha leh chak siam kan harsat hle a, a zawm kawngah kan chak lo leh zual. Ram kal siam kawng mumal taka duan chhuah aiin engngemaw chhung atana mipui hip thei, rah chhuah tak tak hmuh tur awm si lo hi kan sawiin kan ti hnem ta viau mai. Mahni intodelh politics ngaihsak aiin kutdawh politics-ah kan kual vel mai mai ni berin a lang. Central sawrkar hian min tanpuina hi han ti chat ta thut se kan buai hle ang.

Hnathawh leh eizawnna kawng
Kan ram boruak a nawm a a that teh reng nen kan ram leilung a rualrem lo lutuk hian hna leh eizawnna kawngah tha sen a ti hau tak hle. Kut hna thawhah tha leh hun kan sen ang huin a hlawkna kan hmu lo va, hahdam taka sum hai chhuah leh hmuh tumna lamah min tlan tir nasa. Ram a fe tulh tulh avangin lo neih leh thlai china eizawn a hlawk tak tak thei tawh lo. A hmei a pain kan thawk vek mai a, mahse thalai kut hnathawk kan tlem tial tial a, tar leh upa zawkten an thawk a, thalaiten ei tui leh inchei kan uar. Hmeichhiain hna an thawk nasa hle. Hlo thlawh, huan enkawl, dawr nghah leh bazaar thil zawrh an ti vek mai. Hmeichhia hian hna an thawk nasa zawk ni te pawhin a hmuh theih. Economic justice awm tur chuan mi tin hian an thawh peih phawt chuan mahni khawsakna hai chhuah theihna tur remchanna (opportunity) an nei theuh tur a ni. Sem sem dam dam ei bil thi thi tia khawsaknaa intluk them them, thenawmte chawhmeh tur pawh inhriat sak vek thin kha nei leh nei lo kan inthlau ta hle mai. Khawi laiah emaw hi chuan diklo a tam ta niin a lang. Sawrkar hna thawh tum kan tam em em reng a, sawrkar hna aia hlawk leh tha mi dangte thawh tur pawh siam chhuah theihna kawng kan zawng chhuak thiam tawk lo. President of India Dr. A.P.J. Abdul Kalam-an Mizoram a rawn tlawh tuma Assembly House a a sawi Mizoram changkanna tur atana Mission point 7 a tarlan te kha han puitling tk tak thei se chu Zoram hmel leh kan khawsakna chu a danglam nasa ngawt ang. Chhiah kan pe ang a , kan chhiah tling khawm hmangin sawrkarin hma a la ang tih lam aiin subsidy leh sawrkar tanpuina hmuh tuma intlansiaknaah kan chak.

Kohhran
Kohhran hi kan hnam nun khaitu ber leh min chawk rualtu ber a ni kan ti thei ang. Kan kal sual dawn emaw han tih chang awm mah se Pathian Thlarau Thianghlim hna thawh a zara harhnain min chenchilh reng a, Kohhran rorelna fimkhur taka kal puiin tha leh Pathian duhzawng nia kan hriat chinah chuan inhrethiam takin kan la kal chho ve zel a. Kan Thalaite zingah Pathian rawngbawlna lama inpe pawh tam tawk an awm zel. Kan thilpek a pung zel a, kan rawngbawlna pawh a zau zel. Biakin sak thatah kan inentawn hle, a hah lah kan hah pui. Kan thlarau mi dan erawh chu van sanga mu anga leng der der a, khawvel piah lam ram ngaih veng veng lamah a la kal nasa hle. A hniam zawng lei hruta sualna leh diklohna do zawnga Thlarau Thianghlim chan kan la ching tawk lo deuh. Kan tawngtai tam ang huin kan tawngtaina chhanna dawhthleng tur buatsaiha thawh lamah kan peih thui lem lo. Thil tha lo chungchang kan sawi sup sup peih ang huin a huhova sual do kawngah kan la thiam tawk lo. Sum hi Pathian rawngbawlna hmanraw tha tak a ni, mahse Thlarau Thianghlim thiltihtheihna luahlantu atan chuan a tha miah lo. Thlarau ruah bawhawk kan lawm em em a, kan ngeih tawk tur tea Thlarau ruah phingphisiau sur kan tawng khawp lo fo.

Kan nuna injustice (diklohna) lian tham deuh nia lang te

1. Ecological injustice: Kan leilung, thlai, thing, mau leh nungchate kan enkawl, hman leh sawisak danah hian diklo a tam hle. Lo kan vata kan hal leh vak mai thin hian lei al, buh leh thlai tana kum khat daih tawk lei tha a siam ngei e, mahse rei daih tura lei pawn lang thatna hum that kawngah a tichhetu ber a ni tlat si. Kan ram ngaw te kan nghaisak dan hian nungchate eitur a ti bo va, an tlem tawlh tawlh a, an sa kan duh avangin kan han that zui leh bawk si a. Hei hi Pathian thil siam nungho dial dial tur kan nihna kawngah thil dik lo tak chu a ni. Kan chin leh vulh hah pawh ni miah lo, kan pawi sawi pawh ni hek lo, kan nawm kan maka kan kita, kan hal a, kan that a, kan ei zo thin hi chu an Siamtu Pathian pawi kan sawi a ni thei. A nihna takah chuan hetianga kan tih hian a tuartu chu keini mihring bawk kan ni leh tho. Sik leh sa leh ruahtui haw dan a ti buai a, ransa leh savate an tangkaina lai kha a bo ta thin a ni.

2. Gender injustice: Pathian chhandamna leh chatuan remruatah hmeichhia leh mipa Pathianin a thliar lo. Min siam phung leh kan “biological function”-ah thil inthliar fel chiang awm mah se hna thawh leh hamthatna leh chanvo neih chungchangah chuan kan talent dawn a zir zela mipa leh hmeichhia inhman tangkai tlan kawngah hian dik tawk zat lo kan la nei. Eizawnna leh sawrkar hnaah kan inthliar lovin kan inpawlh mawi tawk viau. Khawtlang nun siam tha pawl, politics leh Kohhranah erawh chuan hruaitu leh thutlukna siamtu pawla tel ve kawngah hmeichhiate kan la thlauh thla nasa hle. Mipa bik pawla insiam kan awm a tula kan hriat loh laiin hmeichhia chauh member nih theihna tur pawl a awm a la tul tlat te hian thil awmzia chu a ti chiang viau. Kohhranah hmeichhiate thawh a nasa hle a, Kohhran pum huapa thutlukna siam kawngah chuan an chanvo a tlem hle. A tel ve awm chhun te pawh ngawi reng member an ni tluan chhuak fo mai. Mak ang reng tak chu a hmeichhe ho bawk hian an hmeichhiat pui te hi Kohhran Upa leh Pastor atan hian an duh mang vak lo nia a lang tlat hi a ni. Baptisma, Lalpa Zanriah leh Rawngbawlna (Baptism, Eucharist and Ministry) zirna zau tak (BEM Movement) an tih chungchanga thil hmuh chhuah thenkhat an tarlan zingah chuan, hmeichhe ordain duhlohna Kohhran thenkhata a la awm reng tho laiin ordain an nihna Kohhrante chuan a tih chi zia an sawi ve tlat. Kohhrana hmeichhe member te hian harsatna mipaten an hriatthiam pui tak tak loh leh tanpui tak tak theihlohna an nei thei/thin a, chutah chuan ordain hmeichhe pastorte an tangkai thui thei ber tih an sawi bawk a ni. Mipa hi hmeihhia aiin an tha tih emaw, hmeichhia hi mipa aiin an tha lo tih emaw ngaihdan neih ngawt ai chuan, Pathian thilpek dawng leh a tlin an awm chuan hmeichhia an nih avang ngawta an thlen theih loh chin siam ngawt hi justice a ni thei em tih hi ngaihtuah ngun deuh chu a hun ta niin a lang. He thuah hian ngun taka ngaihtuah chunga thu tih tluk hmanga “breakthrough” siam chu a ngai a ni. Pathian chuan A Kohhrante tan thilpek hrang hrang a pe tih hi Bible zirtina a ni a, mipa chauh a pe tih erawh chu ngaihdan a ni ang. Rokhawm leh fate hamthatna tur kawng zawn sak thuah te hian hmeichhiate dinhmun hi a la hniam hle reng. Mipa leh hmeichhia inthliar lova kawng engkima intluk tlanna hi chu kan la thleng lo deuh a ni.

3. Khawpui leh Thingtlang Inthlauhna: Mizoram hi thingtlang atanga khawpuia pem lut mihring zat a sanna ber ram (state) nia an sawi thin hi a dik hmel viau. Development pawh hi khawpuia a chak angin thingtlangah a chak ve lo niin a lang. Kohhran leh Tlawmngai Pawl ten thingtlang leh khawpui nun phungah kan inthlau tur min veng hle kan tih theih laiin mihring mamawh thil dang, tui, ei tur bar tur, in leh lo, kawng, kawlphe tha, hriselna enkawlna hna, zirna leh hamthatna kawng hrang hrangah thingtlang leh khawpui hi a inthlau hle. He injustice hi kan development plan that tawk loh vang nge a hmangtuten kan thiam tawk loh vang tih erawh chu zir chian deuh a ngai ang. Kawng leh kawlphe tha te hi hniang hnarin hmuh theih nise thingtlangah hian huan leh lo te hlawk zawka kan neih theih a rinawm. Chu chu thingtlang leh khawpui inthlauhna ti ziaawmtu tangkai tak a ni thei ang.

4. Corruption: Corruption hi kan sawi tlang lawn ang huin kan vei tak tak lo niin a lang. Ti bo tura beih tak takna kawngah phei chuan kan chau hle. Pu Khaia, Bukpui chuan zan tam khaw kar kawnga a bo a, riltam chau taka a awm hnu pawhin a buhfai phurh chu tawk pel he miah loin a phurh chhuah ang angin a lo la awm an ti. Sawrkar ta a ni a, ka chan tur min pek chhuah hma chuan ka ei then thiang lo a ti a ni awm e. Hetiang mi hi ni ta vek i la chu kan thawh chhuah sawi tham a awm lo chung hian Central sum min pek chauh pawh hi that tlanna tham chu a ni maw le. The Great Wall of China chu an Lalten an ram hmar lam atanga an ngam loh hnam kawlh tak tak awmten an rawn run theih lohna atana an siam a ni. Mahse an hmelmaten an run a thulh chuang lo. Kulh bang an ti chhiain an lawm liam miah lo. Zanah kawngka vengtute an tham lungawia, an lut mai a ni. Mimal nuna rinawmna an lo inzirtir lo a ni tih an inhmu chhuak. Keini pawh hi eng ang nge kan nih aw? Mimal nun, mahni hna leh sawrkar hna kan thawhnaah hian rinawmna (integrity) hi kan tla chham ta hle em ni? Baptisma Certificate kum (age), sikul kum, service kum, ration card kum, invui ni a tar chhuah kum kan nei hrang thluah te a nih chuan chutah mai pawh chuan rinawmna chu kan ti tlawm nghal tihna a ni dawn lawm ni ? Keimahni thawkhawm ngei sum hmanga thil kan tihna Kohhranah hi chuan kan fimkhur thaw khat hle niin a lang a. Sawrkar sum hi kan thawh khwm atanga kan neih a nih ber loh avang nge ni kan ti chingpen nasain chutih kawngah chuan kan ngampa deuh lutuk em ? Kan ta neih tawk lohna hian a hlepru tam thei thei vannei kan ti ni maiin a lang thei. Mipui chan tur sawrkar ruahhman sum leh hmanrua leh motor thlengin kan hman dan dik tawklohna sawi tur a tam mai. Hengte hi kan hnam nun ti chhetu leh min ti raltu an ni dawn. Rinawmna kan tlak chham tawh chuan min ti chhe duhtu tan tih chhiat kan awlsam lutuk. Hnam hmangai miah loa sum chauh umtute nen kan inthurual anga, sawrkar sum mahni tana hai theih dan kawng kan zawng ang a, engngemaw ti chhung chu che fuh angin kan awm ang a, mahse kan daih rei lo ang a, kan hnam ti chhetu kan ni mai ang. Sawrkarna leh Kohhran, tlawmngai pawl leh party te kan awm reng chung leh, political platform leh pulpita pawr tak taka thu tha pui pui kan au chhuahpui dum dum chung hian min runtute lo luh a thulh chuang loving a, kan hriatloh lamah kan hriat loh hlanin Khawnglung run an sawi ang maiin chhiatnai tlan chhuahtheih rual lohin min man mai ang. Harh a hun viau a ni.

Tlangkawmna

Mika huna diklohna awm te kha kan hnam nunah hian an awm ve tan viau em tih hi kan inenfiah fona tur a ni ngei ang. Awhna leh diklo taka thuneihna hmanga mite chanvo laksak te, Pathian rawngbawltu hming pu si a duham te, rinawmlohna te, thil tha lo tih lama zei riau te, chhungkaw buai te kan hnamah hian an bo bik awm lo ve. Jim Nelson Black-an When Nations Die tih lehkhabu a ziaka hnam an lo boral chhan sawm a tarlan chu Dan pawisaklohna te, Eizawnna kawnga mumallohna te, Sawrkar hnawthawk lian lal lutukna te, Zirna tlakchhiatna te, Hnam nun lungphum (cultural foundations) keh chhe zel te, Chin than dan tha (Traditions) ngaih nep te, Khawvel thila duhawmna (rising materialism) te, Hmeichhiat-Mipat hman diklohna punlun( rising immorality) te, Sakhuana tlahniam te, Mihring nun zahna tla hniam zel te an ni. Hnam tlem te inlungrual tham lek kan ni a. Pathian Thuin dikna nun min kawh hmuh hi tha takin zawm tlang i la chu khawvel hnam hrang hrang zingah hian hnam awh awm ni thei dinhmunah kan ding awm e. Israel Zawlneiten Pathian Thu an zawma an hnam lo ropui tur zia leh hnam dangte pawhin an hnen atanga dikna rorel an zir chak zia tur thu an lo sawi thin te hi a ti diktu ni thei i la a va duhawm dawn em. Chuti lo zawnga kan kal vaih chuan ral mai hi awl tak tur a ni. History-ah hnam boral an tam tawh zia kan hre reng awm e. Lalram ropui liam ta te ropui chhung khan kum 300-400 vel bak an daih lo. Dikna rorelna lo chuan ram ropui tak thlen beisei a har ngawt ang. Taimak chhuaha insang phek a, sim tul apiang sima , chawi nun tlak apiang chawi nung a, kan hnam nuna a tha lo lai apiang kan ban san zel ngam erawh chuan hnam tih tham loh te hi hnam ropui takah kan ding chhuak ngei ang.

1 comment: